Từ  Điện Biên, vượt chặng đường gần 800 km, đoàn chúng tôi trở lại Ngã ba Đồng Lộc (thuộc xã Đồng Lộc, huyện , tỉnh ), với tấm lòng thành kính, dâng hương các anh hùng, liệt sỹ, những thanh niên xung phong đã anh dũng hy sinh trong các cuộc kháng chiến.

Đoàn đặt chân đến Ngã ba Đồng Lộc - một dấu son chói ngời trong cuộc chiến tranh chống Mỹ cứu nước đầy gian khổ hy sinh nhưng vô cùng oanh liệt và hào hùng của dân tộc. Đây là giao điểm của quốc lộ 15A và tỉnh lộ 2 vùng đồi Hà Tĩnh, vào những năm tháng chiến tranh chống Mỹ, mọi con đường từ Bắc vào Nam đều phải đi qua nơi đây. Ngã ba Đồng Lộc có diện tích khoảng 50 ha nằm gọn trong một thung lũng hình tam giác, hai bên là đồi núi trọc, giữa là con đường độc đạo. Chính vì sự hiểm yếu và quan trọng đó mà không quân Mỹ tập trung và liên tục đánh phá Đồng Lộc với khối lượng bom đạn rất lớn nhằm cắt đứt huyết mạch giao thông của quân dân ta hướng về chiến trường miền Nam. Nơi đây hàng vạn người đã dốc hết nhiệt tình, sức lực, trí tuệ của tuổi trẻ cho " những mạch máu luôn chảy về tim ". Hàng nghìn bộ đội, TNXP, công nhân giao thông, lái xe, chiến sỹ công binh, dân công, dân quân du kích đó gửi lại tuổi thanh xuân của mình để thông đường, thông xe ra tiền tuyến, góp phần đánh thắng giặc Mỹ xâm lược.

Đoàn đến Ngã ba Đồng Lộc đúng 17 giờ chiều, mưa nhẹ phảng phất, không hữu ý nhưng khoảng khắc đó đã khiến cho mọi người trong đoàn có cảm giác có gì đó rất linh thiêng. Mặc dù vượt qua một chặng đường khá dài, mệt mỏi, song đến nơi chúng tôi được Ông Trần Đình Ước, Trưởng Ban quản lí nghĩa trang Đồng lộc tiếp đón chu đáo, bố trí cán bộ hướng dẫn và cùng đoàn đến dâng hương tại nhà bia tưởng niệm thanh niên xung phong và đến khu mộ 10 cô gái.

Ông Lê Văn Quý, Giám đốc Sở Giáo dục cùng đoàn CBQL của ngành dâng hương tại Ngã ba Đồng Lộc.

Khu mộ 10 nữ anh hùng thanh niên xung phong nằm dưới một ngọn đồi thoai thoải, yên nghỉ ngàn thu trong tư thế sóng hàng theo đội hình của người xung trận giữa bao la đất trời. Tôi đứng lặng người trước khu mộ 10 liệt sĩ thanh niên xung phong, lòng bồi hồi, xúc động. 10 cô gái đã sống, chiến đấu cùng nhau và giờ yên nghỉ bên nhau, họ là những đóa hoa bất tử. Đi vòng quanh mộ của 10 cô gái, chúng tôi lặng lẽ thắp hương cho từng phần mộ, trên mộ các chị có cả gương, lược, nón, bồ kết và nhiều nhành hoa cúc trắng. Nhiều mẹ, nhiều chị vừa thắp hương vừa khóc. Những tiếng nấc nghẹn ngào âm vang cùng tiếng gió như từng vong linh thanh xuân dội về, thiêng liêng đến bất tận; những làn khói lẫn mùi hương thơm làm lòng ta cảm thấy ấm lại và cũng không thể không xúc động, không khâm phục sự hi sinh oanh liệt và bi tráng của 10 cô gái TNXP ấy. Càng xúc động hơn khi tôi bắt gặp hình ảnh một người đàn ông khoảng 80 tuổi, một tay cầm mấy nén hương, tay kia được dìu bởi người cháu, mắt ông như nhòa vì ướt lệ, bước đi từng bước chậm rãi, miệng lẩm bẩm điều gì đó, sau đó ông lặng lẽ thắp hương vào từng phần mộ, tôi đứng dõi theo mà lòng đầy xúc động. Có lẽ ông đang cầu nguyện cho vong linh của các chị, của tất cả các thế hệ anh hùng dân tộc, các liệt sỹ, những người đã hy sinh vì dân tộc trường tồn… được yên nghỉ ngàn thu.

Bên cạnh khu mộ về phía trái có một tấm bia đen, chữ vàng khắc bài thơ “Lời thỉnh cầu ở nghĩa trang Đồng Lộc" của nhà thơ Vương Trọng viết ngày 5/7/1995, tôi đọc đi đọc lại, trong đó có đoạn kết:

" Cần gì ư, lời ai hỏi trong chiều
Tất cả chưa có chồng và chưa ngỏ lời yêu
Ngày bom vùi tóc tai bết đất
Nằm xuống mộ rồi, mái đầu chưa gội được
Thỉnh cầu đất cằn cỗi nghĩa trang
Cho mọc dậy vài cây bồ kết
Hương chia đều trong hư ảo khói nhang”

Lời thỉnh cầu sau đó đã trở thành hiện thực. Hai cây bồ kết do anh hùng LLVT Nguyễn Tiến Tuẫn - một trong ba anh hùng của Ngã ba Đồng Lộc - tìm mua và trồng bên mộ các cô gái nay xanh tốt đơm bông, kết trái như sự tri ân của người đang sống dành cho người đã khuất.

Một bia đá rất đẹp, được đặt ngay cạnh đường đi ở một vị trí rất trang nghiêm và trân trọng, trên bia đá có khắc những dòng chữ của lá thư do chị Võ Thị Tần gửi về cho mẹ"... Ở đây vui lắm mẹ ạ! Ban đêm chúng nó thắp đèn để chúng con làm đường. Ban ngày chúng đem bom giết cá để chúng con cải thiện, bom đạn của chúng có thể làm rung chuyển núi rừng nhưng không thể làm rung chuyển trái tim của chúng con", đọc xong những dòng chữ đó tôi thực sự cảm thấy muốn rơi lệ, những câu nói thật hồn nhiên mà tràn đầy niềm lạc quan, yêu đời của những cô gái trẻ. Vì lạc quan mà họ coi súng đạn của quân thù chỉ là chuyện nhỏ.

Phía dưới của nhà bia tưởng niệm thanh niên xung phong và khu mộ 10 cô gái, những cây ban trắng mà cách đây 2 năm, đoàn cán bộ Sở GD&ĐT đã trồng với mong muốn một ngày không xa, những cây ban trắng của núi rừng Tây Bắc sẽ xanh tươi, đơm những chùm hoa trắng mềm mại, tinh khôi, làm dịu đi cái nắng nóng của miền Trung.

Ngã ba Đồng Lộc đã bao mùa thu qua, đã bao lần cỏ cây thay lá, bao lần dĩ vãng tưởng đã nhạt nhòa, nhưng hình ảnh của 10 cô gái thanh niên xung phong anh hùng, những cô gái bất tử bên dòng sông La đã hóa vào đất đá, tạo thành hoa lá tạo dệt nên màu xanh hòa bình của dân tộc. Tên của các chị đó hóa thành tên chung: 10 Cô gái Ngã Ba Đồng Lộc, đại diện cho hàng trăm, hàng nghìn người từ mọi miền Tổ quốc đã hy sinh trên vùng đất này. Những giọt máu trong trắng của các chị đã thấm sâu vào đất Mẹ, góp phần dựng lên biểu tượng của người phụ nữ Việt Nam kiên cường, bất khuất, trung hậu, đảm đang. Các chị thực sự là tấm gương sáng cho thế hệ trẻ hôm nay và mãi mãi về sau noi theo, để sống xứng đáng với sự hy sinh cao cả của các chị. Các chị đã gửi lại tuổi thanh xuân của mình để dệt nên gấm vóc Việt Nam, giành lại độc lập tự do cho dân tộc, là những bông hoa đẹp nhất trong các loài hoa… Tổ quốc sẽ mãi gọi các chị là những Đóa hoa bất tử.

Cây ban trắng của Tây Bắc được ngành GD&ĐT trồng tại Ngã ba Đồng Lộc

Giờ đây chiến tranh đã lùi xa, cuộc sống đã hồi sinh ngay trên mảnh đất này, song chiến thắng Đồng Lộc vẫn còn vang vọng đến mai sau. Hình ảnh Đồng Lộc quật khởi vươn lên còn ghi đậm mãi trong tâm khảm của người dân Hà Tĩnh và là niềm tự hào của nhân dân cả nước, bởi ở đó có những hình ảnh vô cùng đẹp đẽ và đầy ngưỡng mộ, tôn thờ của 10 cô gái TNXP đã hy sinh trong bão lửa của một thời oanh liệt. Hiện nay, nơi đây đang được các cấp các ngành chung tay, góp sức xây dựng ngày một khang trang, đẹp đẽ. Tượng đài chiến thắng Đồng Lộc, nhà bia tưởng niệm TNXP toàn quốc, phòng trưng bày truyền thống, khu mộ 10 nữ anh hùng liệt sĩ TNXP, khu cụm tượng 10 nữ TNXP ngã ba Đồng Lộc, tháp chuông…Tất cả  tạo nên tầm vóc của Khu di tích lịch sử trên mảnh đất Ngã ba Đồng Lộc anh hùng.

 Cụm tượng đài 10 nữ thanh niên xung phong tại Ngã ba Đồng Lộc được Bộ Giáo dục và Đào tạo xây dựng tại đây như một sự tri ân của  ngành Giáo dục và Đào tạo, hưởng ứng phong trào thi đua “Trường học thân thiện, học sinh tích cực”. Việc làm này thực sự mang ý nghĩa nhân văn sâu sắc, có tác động mạnh mẽ tới việc giáo dục truyền thống, đạo đức, lối sống cho học sinh, sinh viên.

Ngã ba Đồng Lộc hôm nay

Điện Biên, mảnh đất lịch sử anh hùng, nơi đây cũng đã có hàng nghìn người con ưu tú đã anh dũng hy sinh trong cuộc kháng chiến chống Pháp, bảo vệ Tổ quốc. Các anh, các chị đã gửi thân vào đất, mãi mãi yên nghỉ tại mảnh đất cực Tây, bên cánh đồng Mường Thanh bốn mùa bát ngát, xanh tươi. Nơi các anh các chị yên nghỉ hôm nay đã và đang được thầy và trò ngành Giáo dục và Đào tạo quan tâm chăm sóc như sự tri ân đầy thành tâm của  những người tiếp bước. Xin các anh các chị hãy yên nghỉ và thanh thản trong lòng đất Mẹ. Chúng tôi xin nguyện kế thừa và phát huy truyền thống tốt đẹp của dân tộc, noi gương anh bộ đội Cụ Hồ, viết tiếp những trang sử vàng chói lọi cho mảnh đất giàu truyền thống lịch sử anh hùng này ./.